ALMA: Το μεγαλύτερο ραδιοτηλεσκόπιο στον κόσμο

Το μεγαλύτερο διεθνές ραδιοτηλεσκόπιο στη Γη, το ALMA (Atacama Large Millimeter/Submillimeter Array), που βρίσκεται στην κατάξερη, μονίμως ανέφελη και θεοσκότεινη έρημο Ατακάμα της Χιλής, σε υψόμετρο πάνω από 5.000 μέτρα στην οροσειρά των Άνδεων, μόλις εγκαινιάστηκε επίσημα. Εδώ και κάποιο διάστημα πάντως ήδη λειτουργούσε, αν και αρκετά κάτω από τις πλήρεις δυνατότητές του.

Μάλιστα ανακοινώθηκαν κιόλας από τους αστρονόμους σημαντικές ανακαλύψεις του τηλεσκοπίου, το οποίο φαίνεται πως μπορεί να ξαναγράψει την ιστορία του σύμπαντος. Ήδη, το ALMA ανίχνευσε τα πιο μακρινά μόρια νερού που έχουν ποτέ βρεθεί στο διάστημα, σε απόσταση περίπου 12,7 δισεκατομμυρίων ετών φωτός.

Στην πραγματικότητα πρόκειται όχι για ένα τηλεσκόπιο, αλλά για μια διάταξη 66 ξεχωριστών αλλά διασυνδεμένων ραδιοτηλεσκοπίων (τα περισσότερα με διάμετρο 12 μέτρων). Από κοινού συνεργάζονται για να δημιουργήσουν εικόνες τόσο λεπτομερείς, που μόνο ένα ενιαίο γιγάντιο τηλεσκόπιο διαμέτρου 16 χιλιομέτρων θα μπορούσε να δώσει. Προς το παρόν, λειτουργούν οι 56 αντένες, ενώ όλες θα τεθούν σε λειτουργία έως το καλοκαίρι (κάθε αντένα έχει βάρος ενός τόνου).

Για την κατασκευή του, που διήρκεσε μία δεκαετία και κόστισε περίπου 1,4 δισεκατομμύρια δολάρια, συνέβαλαν 19 χώρες. Οι 15 χώρες-μέλη του Ευρωπαϊκού Νοτίου Αστεροσκοπείου, που βρίσκεται στην ίδια περιοχή, κατέχουν το 37,5%, ενώ σημαντικά μερίδια κατέχουν επίσης οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία.

Για να επεξεργάζεται τα στοιχεία των παρατηρήσεων του ALMA, έπρεπε να κατασκευαστεί ένας σούπερ-υπολογιστής ικανός για 17 πεντάκις εκατομμύρια υπολογισμούς ανά δευτερόλεπτο, ο οποίος στεγάζεται σε ένα κτίριο που λέγεται πως είναι το δεύτερο μεγαλύτερο στη Γη (μετά από ένα κινεζικό σταθμό τρένων στο Θιβέτ).

Με αφορμή τα εγκαίνια του ALMA, μια ομάδα επιστημόνων, με επικεφαλής τον Γιοακίν Βιέιρα του Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Καλιφόρνιας (Caltech), ανακοίνωσαν πως μέσω του ραδιοτηλεσκοπίου παρατήρησαν ότι οι πιο έντονες φάσεις εκρηκτικής δημιουργίας νέων άστρων στο σύμπαν έλαβαν χώρα πολύ νωρίτερα από ό,τι πίστευαν έως τώρα οι αστρονόμοι.

Οι σχετικές επιστημονικές δημοσιεύσεις, που έγιναν στα περιοδικά "Nature" και "Astrophysical Journal", δείχνουν ότι απρόσμενα πρόωρα, στην «αυγή» κιόλας του σύμπαντος (που έχει ηλικία 13,7 δισεκατομμυρίων ετών φωτός), στο εσωτερικό γαλαξιών που βρίσκονται σε απόσταση άνω των 12 δισεκατομμυρίων ετών φωτός από τη Γη, ήδη υπήρχε ένας «οργασμός» γέννησης τουλάχιστον 1.000 άστρων κάθε χρόνο (έναντι μόλις ενός τον χρόνο στον δικό μας γαλαξία) και αυτό συνέβαινε περίπου ένα δισεκατομμύριο χρόνια νωρίτερα από τις μέχρι σήμερα εκτιμήσεις.

Μάλιστα, σε έναν από τους γαλαξίες-νήπια (που όμως ήσαν ήδη λαμπροί όσο 40 τρισεκατομμύρια Ήλιοι), ο οποίος είναι τόσο μακρινός, ώστε το φως του ξεκίνησε το μακρινό ταξίδι του προς τον πλανήτη μας όταν ακόμα το σύμπαν είχε ηλικία μόνο ενός δισεκατομμυρίου ετών φωτός, εντοπίστηκαν μόρια νερού. Είναι η πιο μακρινή στο χωρόχρονο ανίχνευση νερού που έχει γίνει ποτέ.

pelop