Γιατί το κόκκινο κερδίζει;

Η θέα του ενός ή του άλλου χρώματος επηρεάζει πολύ περισσότερο τις επιλογές μας απ΄ ό,τι μπορούμε να φανταστούμε. Εξελικτικοί λόγοι έχουν φορτίσει ιδιαίτερα το κόκκινο χρώμα χαρίζοντάς του αθλητικές νίκες αλλά και τη δύναμη του ερωτισμού και του εκφοβισμού.

Φανταστείτε ότι είστε ένας έμπειρος διαιτητής σε αθλήματα πολεμικών τεχνών και σας ζητούν να βαθμολογήσετε μια σειρά αγώνες τάε κβον ντο που παρακολουθείτε σε βίντεο. Σε κάθε αγώνα ο ένας αθλητής φοράει κόκκινα και ο άλλος μπλε. Θα μπορούσε το χρώμα της στολής να επηρεάσει την αμερόληπτη κρίση σας; Φυσικά, όχι.

Και όμως οι έρευνες δείχνουν το αντίθετο. Πέρυσι αθλητικοί ψυχολόγοι του Πανεπιστημίου του Μύνστερ της Γερμανίας πρόβαλαν βιντεοσκοπημένους αγώνες σε 42 έμπειρους διαιτητές.

Στη συνέχεια έδειξαν ξανά τα ίδια βίντεο, έχοντας όμως αντιστρέψει με ψηφιακή επεξεργασία το χρώμα των στολών. Αποτέλεσμα: Στους αγώνες όπου υπήρχε ελάχιστη διαφορά μεταξύ των αντιπάλων, τα αποτελέσματα αντιστράφηκαν επίσης, με τους «κόκκινους« αθλητές να παίρνουν κατά μέσον όρο 13% περισσότερους βαθμούς από ό,τι όταν φορούσαν μπλε.«Αν ο ένας αθλητής είναι ισχυρός και ο άλλος αδύναμος, το αποτέλεσμα δεν θα αλλάξει»λέει οΝόρμπερτ Χάγκεμαν, επικεφαλής της μελέτης.«Οσο περισσότερο όμως πλησιάζουν τα επίπεδα των δύο αντιπάλων τόσο ευκολότερα το χρώμα μπορεί να γείρει την πλάστιγγα». Αυτή είναι η πιο πρόσφατη έρευνα που υποδηλώνει ότι ορισμένα χρώματα μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι σκέφτονται και ενεργούν, αλλά δεν είναι η μόνη. Ως τώρα οι περισσότερες μελέτες έχουν εστιαστεί στις κόκκινες στολές στα αθλήματα, τελευταία όμως αρχίζουν να διερευνώνται και άλλα χρώματα και άλλες περιστάσεις. Αυτό το οποίο γίνεται εμφανές είναι ότι τα χρώματα μπορεί να έχουν σημαντική επιρροή στον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί το μυαλό μας- και αυτό είναι κάτι που θα πρέπει να γνωρίζουμε.

Ύποπτες νίκες

Η κόκκινη στολή «σπρώχνει» τους ικανούς στην επιτυχία στα ομαδικά και στα ατομικά αθλήματα

Η ισχυρή επιρροή του χρώματος στις αθλητικές επιτυχίες ανακαλύφθηκε πριν από μερικά χρόνια από τους εξελικτικούς ανθρωπολόγους Ράσελ Χιλκαι Ρόμπερτ Μπάρτον του Πανεπιστημίου του Ντάραμ της Βρετανίας, οι οποίοι επέλεξαν ως πεδίο ερευνών τα αθλήματα μάχης- μποξ, τάε κβον ντο, ελληνορρωμαϊκή και ελεύθερη πάλη- στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας το 2004. Αναλύοντας τα αποτελέσματα διαπίστωσαν ότι το χρώμα της στολής – κόκκινο ή μπλε- φαινόταν να επηρεάζει την έκβαση του αγώνα. Οι αθλητές που φορούσαν κόκκινα κέρδισαν το 55% των αγώνων. Στους αγώνες όπου οι επιδόσεις ήταν σχεδόν ισοδύναμες και η μάχη δινόταν πόντο με πόντο, το ποσοστό ανέβαινε στο 62%.«Κανονικά θα έπρεπε να είναι χονδρικά 50% κόκκινο, 50% μπλε. Επομένως η στατιστική απόκλιση ήταν μεγάλη» λέει ο κ. Μπάρτον.«Η δεξιότητα και η δύναμη αποτελούν βεβαίως τους βασικούς παράγοντες- αν δεν αξίζεις, μια κόκκινη φανέλα δεν θα σε γλιτώσει από την ήττα-,όταν όμως οι αγώνες ήταν σχετικά συμμετρικοί, το χρώμα έγερνε την πλάστιγγα».

Ο κ. Μπάρτον υποστηρίζει ότι αυτό μπορεί να οφείλεται σε έναν βαθμό στην ασύνειδη προτίμηση των διαιτητών για το κόκκινο χρώμα- η οποία είναι κληρονομική σε όλους μας. Πιστεύει επίσης ότι το χρώμα επηρεάζει τη διάθεση και τη συμπεριφορά των αθλητών.«Πολλές ενδείξεις από πειράματα δείχνουν πλέον ότι τα κόκκινα ερεθίσματα εκλαμβάνονται ως κυριαρχικά και ότι έχουν αρνητικές επιδράσεις στην επίδοση αυτών που τα βλέπουν» λέει. «Είναι ευλογοφανές τα κόκκινα ρούχα να κάνουν επίσης τους ανθρώπους να νιώθουν περισσότερη αυτοπεποίθηση, αν και αυτό δεν έχει ακόμη ελεγχθεί πειραματικά».

Κρίνεται και το πρωτάθλημα;

Το κόκκινο φαίνεται να ασκεί επιρροή και στα ομαδικά αθλήματα. Πέρυσι μια μελέτη σε 56 σεζόν του αγγλικού ποδοσφαίρου που διεξήχθη από τον Μάρτιν Ατριλστο Πανεπιστήμιο του Πλίμουθ διαπίστωσε ότι, κατά μέσον όρο, οι ομάδες που είχαν πρώτη επιλογή την κόκκινη εμφάνιση είχαν υψηλότερη τελική βαθμολογία και κέρδιζαν περισσότερους αγώνες εντός έδρας από τις ομάδες που εμφανίζονταν με άλλα χρώματα- κάτι το οποίο ίσως εξηγεί γιατί η Λίβερπουλ, η Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ και η Αρσεναλ έχουν κερδίσει τους 38 από τους 63 τίτλους του αγγλικού πρωταθλήματος μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Μια αδημοσίευτη ανάλυση των κκ. Χιλ και Μπάρτον για την τελική φάση του Εuro 2004 στην Πορτογαλία ανακάλυψε ότι οι ομάδες που είχαν το κόκκινο ως κύριο χρώμα σε μια από τις εμφανίσεις τους κέρδιζαν πιο συχνά και πετύχαιναν περισσότερα γκολ όταν έπαιζαν με αυτή την εμφάνιση. Εν τω μεταξύ μια ομάδα ερευνητών του βρετανικού Πανεπιστημίου του Τσίτσεστερ με επικεφαλής τονΙαν Γκρίνλις διαπίστωσε ότι οι τερματοφύλακες ένιωθαν πιο σίγουροι ότι θα αποκρούσουν ένα πέναλτι όταν ο ποδοσφαιριστής που θα το εκτελούσε φορούσε λευκή φανέλα παρά όταν φορούσε κόκκινη.

Ο ρόλος της Εξέλιξης

Η επιρροή της κόκκινης στολής είναι λοιπόν εμφανής στα αθλήματα μάχης και στο ποδόσφαιρο. Πού οφείλεται όμως αυτό;

Ενα ενδεχόμενο είναι το γεγονός ότι το κόκκινο είναι απλώς πιο ευδιάκριτο από τα άλλα χρώματα. Οπως και στα άλλα πρωτεύοντα θηλαστικά, το οπτικό σύστημα των ανθρώπων είναι τριχρωματικό, και πιθανώς έχει εξελιχθεί ώστε να μας επιτρέπει να βλέπουμε εύκολα τους κόκκινους (και άρα ώριμους) καρπούς. Ο κ. Μπάρτον όμως, αν και παραδέχεται ότι η ορατότητα ενδέχεται να παίζει κάποιο μικρό ρόλο, τονίζει ότι η επιρροή της είναι μάλλον απίθανη στην πάλη σώμα με σώμα. «Ελέγξαμε αυτή την ερμηνεία στο ποδόσφαιροθεωρώντας ότι οι ομάδες με κόκκινη στολή θα έχουν μεγαλύτερη ακρίβεια στις πάσες,αλλά δεν διαπιστώσαμε τέτοια επίδραση» λέει.«Επομένως η ορατότητα δεν φαίνεται να είναι η απάντηση».

Οι περισσότεροι ερευνητές πιστεύουν ότι το κόκκινο επηρεάζει άμεσα το πώς αντιλαμβανόμαστε αυτόν που φοράει το συγκεκριμένο χρώμα. Στη φύση το κόκκινο χρησιμοποιείται συχνά για να σημάνει την κυριαρχία και την επιθετικότητα· και στους ανθρώπους αυτό ενισχύεται από πολιτισμικά σύμβολα όπως τα σήματα κινδύνου και υποχρεωτικής στάσης.

Η συμπεριφορά των πρωτευόντων θηλαστικών επηρεάζεται επίσης από το κόκκινο. ΗΤζοάνα Σάτσελτου Πανεπιστημίου του Ντάραμ ανακάλυψε ότι οι μανδρίλλοι, το πιο μεγαλόσωμο είδος πιθήκων στον κόσμο, χρησιμοποιούν το χρώμα ως μέσο διαχείρισης των διενέξεων. Στα αρσενικά τα κόκκινα πρόσωπα, οι γλουτοί και τα γεννητικά όργανα λειτουργούν ως σύμβολα κύρους, μεταδίδοντας το μήνυμα της μαχητικής ικανότητας.«Οσο πιο έντονα κόκκινο είναι ένα αρσενικό τόσο πιο υψηλά είναι τα επίπεδα τεστοστερόνης του και τόσο πιο επιθετικό είναι»λέει η ερευνήτρια. Μεταξύ αρσενικών με παρόμοια έντονο κόκκινο χρώμα οι απειλές και οι έντονοι καβγάδες είναι συχνοί. Οταν υπάρχουν χρωματικές διαφορές, το λιγότερο κόκκινο αρσενικό συνήθως υποχωρεί.

Αλλα πρωτεύοντα θηλαστικά χρησιμοποιούν πιο δυσδιάκριτες παραλλαγές στο κόκκινο του προσώπου τους για να σημάνουν την κυριαρχία. Οι πίθηκοι ρέζους, για παράδειγμα, γίνονται πιο κόκκινοι την εποχή του ζευγαρώματος.

Ο κ. Μπάρτον πιστεύει ότι το κόκκινο εμπλέκεται με παρόμοιο τρόπο στην ανθρώπινη συμπεριφορά: «Ανεπαίσθητες διαφοροποιήσεις στο κοκκίνισμα του προσώπου μεταδίδουν πληροφορίες σχετικά με την κυριαρχία,την ευρωστία και την αυτοπεποίθηση. Σε μια επιθετική αντιπαράθεση τα άτομα με αυτοπεποίθηση κοκκινίζουν από θυμό, ενώ τα φοβισμένα άτομα χλωμιάζουν. Αυτό υποστηρίζεται από φυσιολογικές ενδείξεις όπως η διοχέτευση οξυγονωμένου αίματος στην περιφέρεια» . Ο κ. Μπάρτον τονίζει ότι το συγκεκριμένο κοκκίνισμα είναι διαφορετικό από το κοκκίνισμα από συστολή, γιατί η κοκκινάδα τείνει να εξαπλώνεται από τον λαιμό και προς τα επάνω και να παρουσιάζει περίεργες κηλίδες. Επισημαίνει ότι το πλαίσιο του κοκκινίσματος από συστολή ενδέχεται να είναι διαφορετικό. Είναι αυτή η αντίδραση στο κόκκινο έμφυτη ή επίκτητη; Τα πειράματα σε ζώα συνηγορούν υπέρ του πρώτου.

Κόκκινος εκφοβισμός

Οι έρευνες σε ανθρώπους αποκαλύπτουν επίσης ότι η επίδραση του κόκκινου δεν περιορίζεται μόνο στις διενέξεις. Ο Αντριου Ελιοτ του Πανεπιστημίου του Ρότσεστερ της Νέας Υόρκης έδειξε ότι ακόμη και μια φευγαλέα οπτική επαφή με το κόκκινο μπορεί να αλλάξει τις ανθρώπινες ικανότητες και τη συμπεριφορά με πολλούς τρόπους.

Σε ένα πείραμα ζητήθηκε από τους εθελοντές να απαντήσουν σε ένα πεντάλεπτο τεστ ευφυΐας όπου ο αριθμός συμμετοχής του καθενός ήταν γραμμένος στη γωνία του χαρτιού με κόκκινη ή μαύρη μελάνη. Οι εθελοντές που οι αριθμοί τους είχαν γραφτεί με κόκκινο είχαν συνεχώς χειρότερες επιδόσεις. Ο κ. Ελιοτ έδωσε επίσης στους εθελοντές ντοσιέ διαφορετικών χρωμάτων και τους ζήτησε να δηλώσουν τον βαθμό δυσκολίας που επιθυμούσαν στο τεστ τους. Οσοι είχαν κόκκινα ντοσιέ έτειναν να επιλέγουν ευκολότερα τεστ. Σε ένα ακόμη πιο αξιοσημείωτο πείραμα ο ερευνητής ανακάλυψε επίσης ότι το να δουν κόκκινο ακόμη και για μερικά δευτερόλεπτα κάνει τους ανθρώπους περισσότερο δειλούς. Η ομάδα του είπε σε 67 φοιτητές ότι θα έκαναν είτε ένα τεστ λεξιλογίου είτε ένα τεστ αναλογιών και τους ζήτησε να κοιτάξουν μέσα σε έναν φάκελο για να το βρουν. Οι φοιτητές είδαν τη λέξη «λεξιλόγιο» ή «αναλογίες» σε κόκκινο ή πράσινο φόντο και το χρώμα είχε βαθιά επίδραση στη μετέπειτα συμπεριφορά τους. Οταν τους ζητήθηκε να περάσουν στο διπλανό εργαστήριο για να κάνουν το τεστ, βρήκαν στην πόρτα μια πινακίδα που έλεγε «Παρακαλώ χτυπήστε». Οσοι είχαν δει κόκκινο φόντο χτύπησαν λιγότερες φορές και πιο σιγά από εκείνους που είχαν δει πράσινο.

Αυτό δεν είναι το μοναδικό παράδειγμα «συμπεριφοράς αποφυγής» που προκαλείται από τη στιγμιαία θέα του κόκκινου. Σε ένα άλλο πείραμα με αισθητήρες κίνησης οι εθελοντές που κάθονταν περιμένοντας μπροστά σε έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή έτειναν να απομακρύνονται από την οθόνη όταν αυτή ήταν κόκκινη αντί για γκρίζα ή πράσινη.«Τα αποτελέσματα αυτά δείχνουν ότι σε ένα πολύ βασικό επίπεδο το σώμα μας είναι προγραμματισμένο να απομακρύνεται από το κόκκινο».

Woman In Red

Το κόκκινο κερδίζει και στον έρωτα: οι γυναίκες που φορούν κόκκινα ελκύουν περισσότερο τους άνδρες

Tο κόκκινο πάντως δεν μας επηρεάζει μόνο εξαιτίας της σύνδεσής του με τον κίνδυνο. Οταν ο κ. Ελιοτ και οι συνεργάτες του έδειξαν σε άνδρες εθελοντές φωτογραφίες σε γενικές γραμμές ελκυστικών γυναικών σε κόκκινο ή λευκό φόντο, οι άνδρες βρήκαν ελκυστικότερες τις γυναίκες που πόζαραν σε κόκκινο φόντο. Οι άνδρες από τους οποίους ζητήθηκε να συγκρίνουν γυναίκες με κόκκινες ή πράσινες μπλούζες και στη συνέχεια με κόκκινες ή μπλε μπλούζες δήλωσαν ότι ήταν περισσότερο πιθανό να ζητήσουν να βγουν με μια γυναίκα ντυμένη στα κόκκινα και να ξοδέψουν περισσότερα χρήματα σε αυτή την έξοδο.

«Το κόκκινο σχετίζεται εμφανώς με το γενικότερο πλαίσιο. Σε καταστάσεις που αφορούν επιδόσεις το κόκκινο σημαίνει κίνδυνο,κάτι το οποίο οδηγεί σε αποφυγή,αλλά σε καταστάσεις που αφορούν αισθηματικές σχέσεις το κόκκινο σημαίνει σεξουαλική διαθεσιμότητα ή ερωτική διάθεση και αυτό οδηγεί σε συμπεριφορά προσέγγισης»λέει ο ερευνητής.

Ο κ. Ελιοτ και οι συνάδελφοί του διερευνούν τώρα αυτήν ακριβώς την άμεση σχέση του κόκκινου με το γενικότερο πλαίσιο. Οι πιο πρόσφατες έρευνές τους ασχολήθηκαν με την έμφυτη προτίμηση για το χρώμα αυτό στα βρέφη. Η ομάδα ανακάλυψε ότι τα μωρά ενός έτους όταν τους δείχνουν κόκκινα και πράσινα τουβλάκια Lego τείνουν να απλώνουν τα χέρια τους για να πιάσουν τα κόκκινα. Αν ωστόσο τους δείξουν προηγουμένως ένα θυμωμένο πρόσωπο, τα μωρά προτιμούν τα πράσινα τουβλάκια.

Εκείνο το οποίο έκανε τη μεγαλύτερη εντύπωση στους ερευνητές είναι το γεγονός ότι οι εθελοντές σπανίως υποπτεύονται πως το χρώμα παίζει σημαντικό ή, ακόμη καλύτερα, οποιονδήποτε ρόλο στο αποτέλεσμα των πειραμάτων. Στη μελέτη του κ. Ελιοτ για την ερωτική έλξη σχεδόν κανένας από τους συμμετέχοντες δεν υπέθεσε σωστά τον σκοπό του πειράματος, ενώ θεώρησαν ότι το χρώμα είχε μηδαμινή επίδραση στις αξιολογήσεις τους. «Τα χρώματα λειτουργούν σαν ανεπαίσθητοι πυροκροτητές ασκώντας άμεση επιρροή στα κίνητρα και στη συμπεριφορά χωρίς συνειδητή επίγνωση των ατόμων»λέει ο κ. Ελιοτ.«Δεδομένου ότι η επίδραση του χρώματος στη συμπεριφορά μας είναι τόσο κυρίαρχη, το ότι δεν έχουμε μεγαλύτερη επίγνωσή της είναι συγκλονιστικό».

    Daniel Elkan πηγή: To Βήμα,

 Κυριακή 6 Σεπτεμβρίου 2009