Η ψυχολογία του τυχαίου – Κατά πόσο ορίζουμε τις τύχες μας;

Κατά πόσον νομίζετε ότι μπορείτε να αφήσετε την τύχη να καθορίζει την … τύχη σας; Κατά πόσον κρατάτε τις τύχες της ζωής σας στα χέρια σας; Ο Βρετανός ψυχολόγος Richard Wiseman, μετά από μελέτες 10 ετών υποστηρίζει ότι, αν και η τύχη είναι κάτι το απρόβλεπτο, ο κάθε άνθρωπος μπορεί να προκαλέσει τη δική του τύχη και να κάνει, τη ζωή, να του φερθεί ευνοϊκά. Όσο κι αν ακούγεται παράδοξο ή ουτοπικό, εμείς προκαλούμε την τύχη ή την ατυχία μας.

Στο συμπέρασμα αυτό έφτασε ο Wiseman, μελετώντας μέσα σ’ αυτά τα 10 χρόνια τη ζωή ανθρώπων που μπορούν κατά γενική ομολογία να θεωρηθούν «τυχεροί» ή το αντίθετο, «άτυχοι». Πώς συμπεριφέρεται σ’ αυτούς ο παράγοντας «Τύχη»;

Για τον Wiseman λοιπόν, η τύχη δεν είναι μόνο θέμα συγκυριών αλλά και προσδοκιών. Ακόμα κι όταν η τύχη φαίνεται να μας γυρίζει την πλάτη, μπορεί αυτό να αποδειχθεί για καλό μας. Κάποιοι, για παράδειγμα, θεώρησαν ατυχές το γεγονός να μην μπορέσουν να εξασφαλίσουν εισιτήριο για το παρθενικό ταξίδι του Τιτανικού, αλλά κατόπιν ευχαριστούσαν γι’ αυτό το Θεό, ενώ άλλοι διαπίστωσαν μέσα απ’ την ίδια τη ζωή, ότι το να κερδίσουν εκατομμύρια στο λαχείο δεν τους κάνει απαραίτητα ευτυχισμένους … το αντίθετο μάλιστα!

Ο Wiseman επίσης καταλήγει στο συμπέρασμα ότι, άλλο πράγμα είναι η τύχη κι άλλο η μοίρα, το πεπρωμένο. Πολλοί άνθρωποι για παράδειγμα ευνοούνται σαφώς απ’ το περιβάλλον που έχουν γεννηθεί, το οποίο τους προσφέρει περισσότερες ευκαιρίες από άλλους. Παρόλα αυτά, δεν σημαίνει ότι αυτοί θα ευτυχήσουν. Εξαρτάται πώς θα εκμεταλλευτούν αυτή την ευνοϊκή μοίρα.

Άλλοι πάλι δεν τυχαίνουν τόσο ευνοϊκών συνθηκών, όμως εκμεταλλεύονται κάποιες ευκαιρίες που τους δίνονται στην πορεία του βίου τους για να ευτυχήσουν … ενώ άλλοι τις αφήνουν να προσπεράσουν. Εκεί παίζουν ρόλο και οι συγκυρίες. Για παράδειγμα, όλοι οι άνθρωποι αρρωσταίνουν αλλά όσον κι αν το θεωρούν αυτό μια ατυχία, ακόμα μεγαλύτερη ατυχία είναι να αρρωστήσεις την ημέρα που θα πήγαινες σε μια συνάντηση για μια δουλειά που θα άλλαζε το επαγγελματικό σου μέλλον.

Ο Nicholas Rescher, καθηγητής φιλοσοφίας στο πανεπιστήμιο του Pittsburgh και συγγραφέας του βιβλίου «Luck: The Brilliant Randomness of Everyday Life», βλέπει δύο παράγοντες που βρίσκονται σε αντίθεση: απ’ τη μια το απρόβλεπτο των καταστάσεων που θεωρούμε «τυχαίες» και απ’ την άλλη κάποια χαρακτηριστικά που κάνουν τους ανθρώπους επιτυχημένους:

• - την ικανότητα να σχεδιάζουν το μέλλον τους
• - να σκέπτονται και να αναλύουν εις βάθος τα γεγονότα και
• - να ορίζουν στόχους και προσδοκίες στη ζωή τους.

Το ότι σήμερα έχουμε σαν ανθρωπότητα ένα επίπεδο εξέλιξης και πολιτισμού, οφείλεται απ’ τη μια στις ευνοϊκές συγκυρίες (συνθήκες) που βρήκαμε πάνω στη Γη, αλλά και από την προσπάθεια που καταβάλουμε για την ανάπτυξη μας. Και σ’ όλα αυτά, μέσα στο θέατρο της ζωής, υπάρχει πάντα και ο αστάθμητος παράγοντας, το απρόβλεπτο, που ονομάζουμε «τύχη». Ποιος θα ήθελε να ζει μια προκαθορισμένη ζωή, προσδιορισμένη από μια προδιαγεγραμμένη μοίρα, ακόμα κι αν αυτό συνεπάγονταν την έλλειψη ατυχιών. Το απρόσμενο, το τυχαίο, είναι το … αλατοπίπερο της ζωής.

Έτσι λοιπόν, στην προσπάθεια μας να βελτιώσουμε την τύχη μας και να προκαλέσουμε τη μοίρα γινόμαστε πολλές φορές και προληπτικοί. Προσπαθούμε να διαβάσουμε «σημάδια» ενός επερχόμενου μέλλοντος και παράλληλα με συγκεκριμένες τακτικές (βλ. τα διάφορα «γούρια») να στρέψουμε το «τυχαίο» προς όφελός μας.

Έτσι σε διάφορους πολιτισμούς υπάρχουν σύμβολα ή αντικείμενα συνδεδεμένα με την «καλή τύχη». Αντικείμενα που και σήμερα καταλήγουν από κάποιους σε έναν έντονο φετιχισμό, καθώς θεωρούν ότι συγκεκριμένα αντικείμενα θα τους φέρουν καλή τύχη ή ευνοϊκούς όρους στη ζωή τους (βλ. λαγοπόδαρα, χαϊμαλιά κ.λπ.). Μάλιστα πολλές απ’ τις προλήψεις αυτές συνδέονται και με τη θρησκευτική παράδοση. Γνωστή είναι η φράση «χτύπα ξύλο» που θεωρείται ότι θα φέρει καλή τύχη ή θα αποτρέψει κάτι αρνητικό, αλλά που συνδέεται με την αρχαία πίστη για το «δέντρο του κόσμου» και τους θεούς των δέντρων. Ο αριθμός 13 επίσης θεωρείται «άτυχος» αφού 13 ήταν άτομα που συμμετείχαν στον «Μυστικό Δείπνο», λίγο πριν την προδοσία του Χριστού. Το να περάσεις κάτω από μια σκάλα φέρνει δυσμενή τύχη, καθώς διασπάς τη θειότητα της Αγίας Τριάδας.

Όμως για έναν επιστήμονα όπως ο Wiseman, τέτοιες προλήψεις είναι τελείως αβάσιμες. Αυτός απλά διεξήγαγε μια μελέτη, εξετάζοντας τη ζωή ανθρώπων οι οποίοι είτε θεωρούσαν τους εαυτούς τους «τυχερούς» είτε «άτυχους».

Θέμα αντίληψης;

Ορίστε λοιπόν μερικά στατιστικά στοιχεία της μελέτης του Wiseman:

• - 12% των ανθρώπων θεωρούν τους εαυτούς τους «τυχερούς»
• - 9% θεωρούν τους εαυτούς τους «άτυχους»,
• - οι περισσότεροι όμως θεωρούν ιδίους, ούτε τυχερούς, ούτε άτυχους

Όμως ποιες είναι οι ψυχολογικές διαφορές αυτών των τύπων ανθρώπων; Στατιστικά πάντα, οι άνθρωποι που θεωρούν τον εαυτό του «τυχερό» βλέπουν από πιο θετική γωνία συγκεκριμένα γεγονότα, απ’ ό,τι αυτοί που θεωρούνται «άτυχοι». Έτσι στην περίπτωση ενός ατυχήματος, οι πρώτοι θεωρούν ότι ήταν τυχεροί που δεν τραυματίστηκαν σοβαρότερα, ενώ οι δεύτεροι θεωρούν ότι ήταν άτυχοι μόνο και μόνο απ’ το γεγονός ότι τους συνέβη το ατύχημα. Εξαρτάται δηλ. απ’ το αν έχει κάποιος εντάξει, μέσα στα πλαίσια της ζωής, το «αναμενόμενο» και τις δύσκολες στιγμές ή τις αποτυχίες. Αυτοί που έχουν κάνει αυτήν την ένταξη, τείνουν να βλέπουν τα πράγματα πιο θετικά, ενώ οι άλλοι πιο αρνητικά και πεσιμιστικά.

Είναι λοιπόν το ποτήρι μισοάδειο ή μισογεμάτο; Εξαρτάται πώς το βλέπει κανείς! Κάτι ανάλογο συμβαίνει με αυτούς που έχουν κατακτήσει το αργυρό ή το χάλκινο μετάλλιο σ’ ένα αγώνισμα και σ’ αυτούς που έχουν πάρει το χρυσό. Σε γενικές γραμμές οι πρώτοι θεωρούν τους εαυτούς τους τυχερούς, ενώ οι δεύτεροι δεν θα άντεχαν μια ενδεχόμενη αποτυχία … και αυτό πολλές φορές φαίνεται όταν την επόμενη φορά δεν στεφθούν «χρυσοί» νικητές, οπότε αισθάνονται δυστυχισμένοι και κακότυχοι.

Επίσης οι «άτυχοι» τύποι είναι γενικά ποιο σφιγμένοι και τεντωμένοι, κάτι που τους κάνει να μην παρατηρούν το περιβάλλον τους τόσο καλά όσο οι «τυχεροί», οι οποίοι δείχνουν πιο χαλαροί, αλλά και προσεκτικοί, πιάνοντας στον αέρα τις ευκαιρίες και τα «μηνύματα» του περιβάλλοντος. Το γεγονός αυτό είναι για τον Wiseman, μια βασική ικανότητα των «τυχερών», οι οποίοι είναι γενικά πιο ανοικτοί μπροστά στη ζωή, πιο αισιόδοξοι και τείνουν να δημιουργούν αυτοί οι ίδιοι τις συνθήκες της ζωής τους, εκμεταλλευόμενοι θετικά και δημιουργικά τις ευκαιρίες του περιβάλλοντος.

Μην αργείτε λοιπόν .. δείτε τη ζωή θετικά και πάρτε την τύχη στα χέρια σας.

 post-gazette.com,  esoterica.gr