Μήπως οι επιστήμονες φοβούνται το Παραφυσικό;

Υπάρχει ένα ερώτημα που επιμένει εδώ και αρκετές δεκαετίες. Γιατί δεν έχουν αποδειχθεί έως τώρα οι ψυχικές δυνάμεις; Άνθρωποι που παρουσιάζουν ψυχικές δυνάμεις έχουν μελετηθεί εδώ και δεκαετίες, μέσα και έξω από το εργαστήριο, αλλά η επιστημονική κοινότητα και σε μεγάλο βαθμό η κοινή γνώμη παραμένει αμετάπειστη.

Σε ένα πρόσφατο βιβλίο με τίτλο 'Επιστήμη και Ψυχικά Φαινόμενα: Η Πτώση του Οίκου των Σκεπτικών' (Science & Psychic Phenomena: The Fall of the House of Skeptics) ο συγγραφέας Chris Carter επιμένει πως ο λόγος που τα ψυχικά φαινόμενα δεν έχουν αποδειχθεί είναι επειδή οι επιστήμονες δεν είναι ενημερωμένοι για τη σχετική έρευνα ή αρνούνται να την πάρουν στα σοβαρά επειδή πολλοί από αυτούς θεωρούν ενοχλητικούς τους ισχυρισμούς της παραψυχολογίας.
Αυτή είναι μια κοινή κατηγορία που απευθύνεται στους σκεπτικιστές και στους επιστήμονες. Ότι αρνούνται να αναγνωρίσουν την ύπαρξη των παραφυσικών φαινομένων, όπως τις ψυχικές ικανότητες, τα φαντάσματα, κ.λπ., γιατί με κάποιον τρόπο θα προκαλούσαν ή θα ενοχλούσαν την κοσμοθέασή τους. Σύμφωνα με το επιχείρημα αυτό, οι σκεπτικιστές και οι επιστήμονες έχουν σε μεγάλο βαθμό επενδύσει προσωπικά και επαγγελματικά στην προάσπιση του επιστημονικού στάτους κβο και δεν μπορούν να ανεχθούν ψυχολογικά την ιδέα ότι θα μπορούσαν να έχουν κάνει λάθος. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα μια αυστηρή απόρριψη ακόμα και της εξέτασης σχετικών στοιχείων.
Ισχύει όμως το παραπάνω; Αγνοούν και απορρίπτουν όντως οι επιστήμονες τους ισχυρισμούς και τα στοιχεία που προκαλούν τις κυρίαρχες επιστημονικές ιδέες; Ας εξετάσουμε κάποια πρόσφατα παραδείγματα. 

Ψυχικές Δυνάμεις

Μια έρευνα που δημοσιεύτηκε το 2011 σε ένα επιστημονικό περιοδικό υποστήριζε ότι βρήκε ισχυρές ενδείξεις για την ύπαρξη ψυχικών δυνάμεων όπως την εξωαισθητήρια αντίληψη (ESP). Η έρευνα που γράφτηκε από τον καθηγητή του Cornell Daryl J. Bem, είχε δημοσιευτεί στο 'The Journal of Personality and Social Psychology' και γρήγορα εμφανίστηκε στα πρωτοσέλιδα ανά τον κόσμο λόγω της σημασίας της. Υποστήριζε ότι οι ψυχικές δυνάμεις αποδείχθηκαν επιστημονικά.
Οι ισχυρισμοί του Bem για το ότι βρήκε ενδείξεις για την ύπαρξη ESP δεν γελοιοποιήθηκαν ούτε και αγνοήθηκαν. Αντίθετα εξελήφθησαν σοβαρά υπόψη και ελέγχθηκαν από επιστημονικούς ερευνητές. Η επανάληψη μιας έρευνας είναι φυσικά η σφραγίδα γνησιότητάς της. Εάν τα ευρήματα είναι αληθή και ακριβή, θα έπρεπε να μπορούν να αναπαραχθούν από άλλους ερευνητές με τη χρήση του ίδιου ερευνητικού πρωτοκόλλου. Αλλιώς, τα αποτελέσματα ίσως να προέκυψαν από φυσιολογικές και αναμενόμενες στατιστικές διακυμάνσεις και λάθη. Εάν άλλοι πειραματιστές δεν μπορούν να πάρουν το ίδιο αποτέλεσμα χρησιμοποιώντας τις ίδιες τεχνικές, αυτό είναι συνήθως ένα σημάδι αποτυχίας της αρχικής έρευνας.
Μια ομάδα ερευνητών συνεργάστηκαν για να επαναλάβουν με ακρίβεια το τελικό πείραμα του Bem και δεν βρήκαν κανένα στοιχείο για οποιεσδήποτε ψυχικές δυνάμεις. Τα αποτελέσματά τους δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό PLoS ONE. Ο Bem, αντικρούοντας σαφέστατα τον ισχυρισμό του Carter, σύμφωνα με τον οποίο οι σκεπτικιστές ήθελαν να υποτιμήσουν την εργασία του ή να την αγνοήσουν, αναγνώρισε ότι τα ευρήματα δεν υποστήριζαν τους ισχυρισμούς του και έγραψε ότι οι ερευνητές έκαναν μια ικανότατη και καλόπιστη προσπάθεια να αναπαράγουν τα αποτελέσματα ενός από τα πειράματά του στην πρόγνωση.
Τον επόμενο χρόνο μια δεύτερη ομάδα από επιστήμονες προσπάθησε επίσης να αναπαράγει τα πειράματα του Bem στην ESP και πάλι όμως δεν βρήκε στοιχεία που να αποδεικνύουν την ψυχική δύναμη. Το άρθρο, «Διορθώνοντας το Περασμένο: Αποτυχίες Επανάληψης της Psi» (Correcting the Past: Failures to Replicate Psi) δημοσιεύτηκε στο The Journal of Personality and Social Psychology. 

Έκανε Λάθος ο Αϊνστάιν;

Τον Σεπτέμβριο του 2011, κατέκλισε τον κόσμο η είδηση ότι Ιταλοί φυσικοί μέτρησαν σωματίδια που ταξιδεύουν πιο γρήγορα από το φως. Το νετρίνο στο πείραμα ξεπέρασε ελάχιστα μόλις την ταχύτητα του φωτός, 60 νανοδευτερόλεπτα, αλλά εάν επικυρωνόταν θα παραβίαζε τους θεμελιώδεις νόμους της φυσικής.
Τι θα γινόταν εάν τα αποτελέσματα επέμεναν μετά από επανειλημμένα πειράματα; Θα μπορούσε η συγκεκριμένη επιστημονική ομάδα να αποδείξει ότι ο Αϊνστάιν έκανε λάθος σχετικά με την ταχύτητα του φωτός; Ποια ήταν η αντίδραση της επιστημονικής κοινότητας στα νέα για αυτήν την ανακάλυψη που προκαλεί τόσο πολύ ένα από τα πιο θεμελιώδη πράγματα της φυσικής; Δεν αγνόησαν τα αποτελέσματα ελπίζοντας ότι η άβολη αυτή αλήθεια θα ξεχνιόταν, δεν αποκάλεσαν τους επιστήμονες ψεύτες ή απατεώνες, δεν έσπευσαν να τους κάψουν στην πυρά.
Αντίθετα, έκαναν αυτό που κάνουν όλοι οι επιστήμονες όταν έρχονται αντιμέτωποι με τέτοια ανώμαλα στοιχεία. Έριξαν μια πιο κοντινή ματιά στο πείραμα για να βεβαιωθούν ότι τα αποτελέσματα ήταν έγκυρα και προσπάθησαν να αναπαράγουν την έρευνα. Αργότερα προέκυψε ότι η ανωμαλία είχε προκληθεί από τουλάχιστον δύο λάθη στις μετρήσεις, πιθανότατα συμπεριλαμβάνοντας ένα χαλαρό καλώδιο. Το πείραμα ήταν λανθασμένο.
Οι επιστήμονες δεν επέδειξαν σκεπτικισμό επειδή το να δεχθούν ότι ο Αϊνστάιν είχε κάνει λάθος σχετικά με κάτι θα τους προκαλούσε νευρική κατάρρευση ή επειδή όλη η κοσμοθεωρία τους θα διαλυόταν ή επειδή δεν ήθελαν να αποδεχθούν πως η επιστήμη δεν τα ξέρει όλα. Ο λόγος που οι επιστήμονες ήταν σκεπτικοί είναι ότι η νέα έρευνα ερχόταν σε αντίθεση με κάθε προηγούμενο πείραμα. Αυτό είναι που κάνει η καλή επιστήμη. Όταν κάνεις μια έρευνα ή ένα πείραμα, ιδιαίτερα κάποιο τα αποτελέσματα του οποίου έρχονται σε σύγκρουση με παλαιότερα αποτελέσματα, το μελετάς πιο προσεκτικά και το εξετάζεις πριν αποδεχτείς τα αποτελέσματα.
Στην επιστήμη, αυτοί οι οποίοι διαψεύδουν επικρατούσες θεωρίες ανταμείβονται, δεν τιμωρούνται. Το να διαψεύσει κανείς μια από τις πιο διάσημες προβλέψεις του Αϊνστάιν (ή να αποδείξει την ύπαρξη ψυχικών δυνάμεων) θα χάριζε στον επιστήμονα που το έκανε μια θέση στα βιβλία της ιστορίας εάν όχι ένα βραβείο Nobel.
Το ίδιο μοτίβο ισχύει σε άλλες περιοχές του ανεξήγητου. Για παράδειγμα, πολλοί επιστήμονες έχουν εργαστεί στην ανάλυση τριχών από μυστηριώδη ζώα όπως ο Μεγαλοπόδαρος και το Chupacabra. Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης για ένα χρονικό διάστημα πέρσι συνέλεξαν δείγματα από υποτιθέμενες τρίχες του Μεγαλοπόδαρου για πιθανή γενετική αναγνώριση. Ο γενετιστής Bryan Sykes έκανε ανάλυση DNA και σχεδιάζει να δημοσιεύσει σύντομα τα αποτελέσματά του σε ένα επιστημονικό περιοδικό με κριτές. 

Επιστημονικές Παρωπίδες ή Έλλειψη Στοχείων;

Ο λόγος που οι ψυχικές δυνάμεις, ο Μεγαλοπόδαρος, τα φαντάσματα και άλλα φαινόμενα δεν είναι αποδεκτά στην επιστημονική κοινότητα είναι απλά επειδή υπάρχουν ελάχιστα αν όχι καθόλου επαρκή στοιχεία για την υποστήριξή τους και όχι γιατί οι επιστήμονες δεν έχουν εξετάσει τα στοιχεία. Τα καλύτερα στοιχεία ακολουθούνται από καλύτερες έρευνες και όπως σημείωσε ο Βρετανός ερευνητής Πρωτευόντων John Napier, που είναι διαπρεπής επιστήμονας και ερευνητής για τον Μεγαλοπόδαρο, δεν είναι και λίγα τα προβλήματα με τα οποία καλείται να ασχοληθεί η έρευνα και δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι οι επιστήμονες προτιμούν να ερευνήσουν το πιθανό παρά κάτι που έχει αμυδρές πιθανότητες να συμβαίνει.
Το τι θα απογίνει με τα στοιχεία για την ύπαρξη των ψυχικών δυνάμεων, είναι κάτι που έχει να κάνει με την ίδια την αξία των στοιχείων αυτών. Δεν υπάρχει κάποιος λόγος οι επιστήμονες να φοβούνται το άγνωστο ή να φοβούνται να μάθουν κάτι περισσότερο για τον κόσμο μέσα στον οποίο ζούμε. Άλλωστε, αυτή είναι η δουλειά τους. Να ερευνούν το άγνωστο, να μαθαίνουν νέα πράγματα και να ανοίγουν καινούργιους ορίζοντες.






Μετάφραση - Απόδοση - Σχολιασμός: Αμαλία Τσακίρη, για το ESOTERICA.gr